تیفوس یک بیماری حاد تبدار ناشی از باکتری ریکتزیا و منتقله از حشرات آلوده است. این بیماری دارای سرایت فرد به فرد نیست. این عفونت ممکن است پوست، دستگاه عصبی مرکزی، لوله گوارش و عضلات را درگیر سازد.
بهطور کلی چند نوع تیفوس داریم. تیفوس اپیدمیک یا شپشی که عامل آن ریکتزیا پرووازکی میباشد، شایعترین نوع تیفوس است که توسط شپش طی چرخش شپش-انسان به انسان منتقل میشود. همچنین تیفوس آندمیک یا تیفوس ککی یا تیفوس موشی که عامل آن ریکتزیا تیفی است، نوع دیگری از این بیماری است. در این بیماری عفونت سیستمیک و ضعف و خواب آلودگی شدید دیده میشود و تب به مدت دو هفته ادامه دارد. این بیماری بسیار شدید بوده و اغلب در افراد بالای 40 سال کشنده است. در طی اپیدمیها میزان مرگ و میر بیماری 6-30 درصد میباشد.
عامل بیماری تیفوس اپیدمیک ریکتزیا پرووازکی (Rickettsia prowazekii) میباشد. در سیر این بیماری ریکتزیا توسط شپش همراه با خون خورده شده و وارد سلولهای اپیتلیال شپش میشود. در آنجا به سرعت رشد و تکثیر نموده و پس از 4 روز باعث پاره شدن سلولهای جدار معده شپش میشود. سپس ریکتزیا وارد حفره معده میشود و سرانجام به خاطر پاره شده سلولهای جداره آن، به داخل هموسل (حفره عمومی بدن) وارد میشود. ریکتزیا همراه مدفوع شپش دفع میشود که مالیدن یا خاراندن این مدفوع روی زخم یا غشای مخاطی ضعیف (مانند ملتحمه چشم)و یا حتی استنشاق گرد مدفوع خشک شده باعث ابتلای انسان میشود. بنابراین انسان از طریق مدفوع یا شپش له شده به بیماری مبتلا میشود نه از طریق گزش شپش و انسان به عنوان مخزن بیماری تلقی میشود.